Hành vi “Lừa đảo chiếm đoạt tài sản” và “Lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản” đều có thủ đoạn gian dối và chiếm đoạt tài sản. Trên thực tế do phân biệt, đánh giá dấu hiệu một số vụ án chưa chính xác dẫn đến việc định tội danh chưa đúng.
Khoản 1 Điều 139 Bộ luật hình sự quy định: “Người nào bằng thủ đoạn gian dối chiếm đoạt tài sản của người khác có giá trị từ hai triệu đồng trở lên hoặc dưới hai triệu đồng nhưng gây hậu quả nghiêm trọng hoặc đã bị xử phạt hành chính về hành vi chiếm đoạt hoặc đã bị kết án về tội chiếm đoạt tài sản, chưa được xóa án tích mà còn vi phạm thì bị phạt cải tạo không giam giữ đến ba năm hoặc bị phạt từ từ sáu tháng đến ba năm”.
Khoản 1 Điều 140 Bộ luật hình sự quy định: “Người có một trong các hành vi sau đây chiếm đoạt tài sản của người khác có giá trị từ bốn triệu đồng trở lên hoặc dưới bốn triệu đồng nhưng gây hậu quả nghiêm trọng hoặc đã bị xử phạt hành chính về hành vi chiếm đoạt hoặc đã bị kết án về tội chiếm đoạt tài sản, chưa được xóa án tích mà còn vi phạm thì bị phạt cải tạo không giam giữ đến ba năm hoặc bị phạt từ từ sáu tháng đến ba năm”
- Vay, mượn, thuê tài sản của người khác hoặc nhận được tài sản của người khác bằng các hình thức hợp đồng rồi dùng thủ đoạn gian dối hoặc bỏ trốn để chiếm đoạt tài sản đó.
- Vay, mượn, thuê tài sản của người khác hoặc nhận được tài sản của người khác bằng các hình thức hợp đồng và đã sử dụng tài sản đó vào mục đích bất hợp pháp dẫn đến không có khả năng trả lại tài sản.
Do cả 2 Điều luật này đều chứa đựng nội hàm gần giống nhau đó là: Đều có thủ đoạn gian dối tức là sự dối trá của người phạm tội; đều nhằm mục đích là chiếm đoạt tài sản; đều được chủ sở hữu sự tin tưởng và giao tài sản... nên thực tế áp dụng 2 Điều luật trên còn có nhầm lẫn dẫn đến việc phải thay đổi khởi tố vụ án hình sự, thay đổi khởi tố bị can. Tôi xin đưa ra ví dụ như sau:
Nguyễn Văn A dùng thủ đoạn mượn xe ô tô của người quen rồi đem đi cắm lấy tiền ăn tiêu. Ngoài ra, A còn giả mạo giấy tờ rồi bán xe đã cắm cho người khác để chiếm đoạt tiền. Ngày 25/7/2014, A mượn của người quen 01 chiếc xe ô tô rồi đem cắm được 150.000.000 đồng. Sau đó, A tự viết 01 giấy biên nhận giả mạo nội dung đã mua chiếc xe trên rồi bán lại cho người khác với giá 235.000.000 đồng. Ngày 20/8/2014, A mượn của người quen 01 chiếc xe ô tô đem cắm được 250.000.000 đồng.
Với hành vi nêu trên, Cơ quan điều tra cấp huyện khởi tố A về tội “Lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản” theo Điều 140 BLHS. Sau khi chuyển vụ án trên đến cấp tỉnh để điều tra theo thẩm quyền, Cơ quan điều tra đã làm rõ ý thức chủ quan của bị can A trong việc chiếm đoạt tài sản và ra quyết định thay đổi khởi tố bị can sang tội “Lừa đảo chiếm đoạt tài sản” theo Điều 139 BLHS.
Từ lý luận và thực tiễn giải quyết các vụ án về những loại tội phạm này, tôi rút ra căn cứ để phân biệt hai tội này như sau:
1. Đối với tội danh “Lừa đảo chiếm đoạt tài sản” cần phải thỏa mãn các yếu tố đặc trưng sau:
- Có thủ đoạn gian dối trước khi thực hiện hành vi chiếm đoạt tài sản
- Mục đích chiếm đoạt tài sản có trước khi nhận được tài sản
- Định lượng để truy cứu trách nhiệm hình sự là từ 2 triệu đồng trở lên (nếu không thuộc trường hợp gây hậu quả nghiêm trọng hoặc đã bị xử phạt hành chính về hành vi chiếm đoạt hoặc đã bị kết án về tội chiếm đoạt tài sản chưa được xóa án tích).
2. Đối với tội danh “Lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản” cần phải thỏa mãn các yếu tố đặc trưng sau:
- Hành vi gian dối phát sinh sau khi nhận được tài sản một cách hợp pháp (vay, mượn, thuê...) tài sản
- Mục đích chiếm đoạt tài sản phát sinh sau khi khi nhận được tài sản
Tóm lại, căn cứ chủ yếu để phân biệt 2 tội danh này là: Đối tượng thực hiện hành vi “Lừa đảo chiếm đoạt tài sản” phải có thủ đoạn gian dối và mục đích chiếm đoạt trước khi nhận được tài sản còn trong hành vi “Lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản” thì có thủ đoạn gian dối và mục đích chiếm đoạt sau khi đã nhận được tài sản./.
Phùng Anh Tuấn-Phòng1A
Thông tin tuyển dụng, đấu thầu, thanh lý
