Bỏ sót người tham gia tố tụng không những làm phương hại đến quyền lợi hợp pháp của đương sự mà còn dẫn đến tình trạng “án quay vòng” do bị Tòa án cấp trên tuyên hủy. Nghiêm trọng là vậy, tuy nhiên “lỗi” này vẫn tiếp tục xảy ra mà chưa thể khắc phục triệt để.
Ngày 01/01/2011, Công ty xăng dầu Hà Bắc (gọi là bên A) ký Hợp đồng tổng đại lý bao tiêu xăng dầu số 02/HĐĐL-XD với Công ty TNHH Minh Hà (gọi là bên B). Theo hợp đồng, bên A sẽ cung cấp hàng hóa là xăng dầu cho bên B với tổng giá trị hàng hóa trị giá là 3.026.623.409 đ. Để đảm bảo cho việc thực hiện hợp đồng, bên B đã thế chấp cho bên A hai quyền sử dụng đất và tài sản gắn liền với đất của bên thứ ba; việc thế chấp được thực hiện tại Hợp đồng thế chấp và tài sản gắn liền với đất của bên thứ ba vào ngày 07/3/2011, bên thế chấp là bà Phạm Thị Lịch, sinh năm 1925 đã thế chấp cho bên A thửa đất số 237, tờ bản đồ số 09 có diện tích 68m2 và Hợp đồng thế chấp quyền sử dụng đất của bên thứ ba vào ngày 06/3/2011 với bên thế chấp là anh Nguyễn Quang Sơn, sinh năm 1988, đã thế chấp cho bên A quyền sử dụng đất đối với thửa đất số 41, tờ bản đồ số 07, địa chỉ tại huyện L, tỉnh B có diện tích 4.690m2.
Trong quá trình thực hiện hợp đồng tổng đại lý bao tiêu xăng dầu, do bên B không thanh toán tiền hàng theo thỏa thuận trong hợp đồng; nên ngày 06/10/2011 Công ty xăng dầu Hà Bắc đã làm đơn khởi kiện Công ty TNHH Minh Hà ra Tòa án đề nghị Tòa án cấp sơ thẩm giải quyết buộc Công ty TNHH Minh Hà phải có trách nhiệm thanh toán trả số tiền 3.469.467.077 đ.
Quá trình giải quyết vụ án, Công ty xăng dầu Hà Bắc và Công ty TNHH Minh Hà đã thỏa thuận được toàn bộ với nhau về việc giải quyết vụ án. Tại Quyết định công nhận sự thỏa thuận của các đương sự của Tòa án đã căn cứ các Điều 187, Điều 188 Bộ luật tố tụng dân sự, quyết định: Công ty TNHH Minh Hà có nghĩa vụ trả cho Công ty xăng dầu Hà Bắc số tiền 3.026.623.409đ. Cụ thể hàng tháng trả như sau:
- Ngày 20/4/2012 trả 500.000.000đ;
- Ngày 20/5/2012 trả 500.000.000đ;
- Ngày 20/6/2012 trả 500.000.000đ;
- Ngày 20/7/2012 trả 500.000.000đ;
- Ngày 20/8/2012 trả 500.000.000đ;
- Ngày 20/9/2012 trả 500.000.000đ;
- Ngày 20/10/2012 trả 26.623.409đ.
Sau khi Công ty TNHH Minh Hà trả hết toàn bộ các khoản nợ nêu trên cho Công ty xăng dầu Hà Bắc, thì Công ty xăng dầu Hà Bắc có nghĩa vụ trả lại cho Công ty TNHH Minh Hà toàn bộ các giấy tờ thế chấp để đảm bảo cho các hợp đồng mua bán hàng hóa (xăng dầu) theo hợp đồng thế chấp tài sản mà các bên đã giao kết.
Sau khi quyết định của Tòa án có hiệu lực pháp luật, nhưng do Công ty TNHH Minh Hà không thực hiện những điều đã cam kết trong Quyết định công nhận sự thỏa thuận của các đương sự nên ngày 26/9/2012 Công ty xăng dầu Hà Bắc đã gửi đơn yêu cầu thi hành án đến Chi cục thi hành án dân sự; qua nhiều lần đôn đốc thi hành án, thì Công ty TNHH Minh Hà mới trả cho Công ty xăng dầu Hà Bắc được số tiền 500.000.000đ. Ngày 27/6/2013, Chi cục thi hành án dân sự đã ra Quyết định trả lại đơn yêu cầu thi hành án cho Công ty xăng dầu Hà Bắc, với lý do không thể kê biên khối tài sản thế chấp để thi hành án, vì tài sản mà Công ty TNHH Minh Hà thế chấp là tài sản của người thứ ba là bà Phạm Thị Lịch và anh Nguyễn Quang Sơn. Nhưng trong quá trình giải quyết vụ án, Tòa án không đưa bà Phạm Thị Lịch và anh Nguyễn Quang Sơn vào tham gia tố tụng và xử lý tài sản thế chấp.
Ngày 20/11/2013, Công ty xăng dầu Hà Bắc đã có Công văn gửi Tòa án cấp sơ thẩm đề nghị xem xét giải quyết vụ án theo quy định của pháp luật.
Ngày 27/11/2013, Tòa án cấp sơ thẩm đã có Công văn số đề nghị Chánh án Tòa án nhân dân tỉnh B nghiên cứu giải quyết theo quy định của pháp luật, với lý do: Tòa án cấp sơ thẩm đã có vi phạm nghiêm trọng trong thủ tục tố tụng là không đưa người bảo lãnh (người có quyền lợi nghĩa vụ liên quan) vào tham gia tố tụng.
Sau khi nghiên cứu các tài liệu có trong hồ sơ vụ án, Công văn đề nghị của Công ty xăng dầu Hà Bắc và của Tòa án cấp sơ thẩm. Tòa án nhân dân tỉnh B nhận thấy: Quá trình giải quyết vụ án về “Tranh chấp kinh doanh thương mại” giữa Công ty xăng dầu Hà Bắc và Công ty TNHH Minh Hà, Tòa án cấp sơ thẩm đã không đưa bà Phạm Thị Lịch, anh Nguyễn Quang Sơn vào tham gia tố tụng với tư cách là người có quyền lợi nghĩa vụ liên quan, vì bà Lịch và anh Sơn đã thế chấp quyền sử dụng đất và tài sản gắn liền với đất cho Công ty xăng dầu Hà Bắc, với mục đích để đảm bảo cho việc thực hiện Hợp đồng tổng đại lý bao tiêu xăng dầu số 02/HĐĐL-XD ngày 01/11/2011, giữa Công ty xăng dầu Hà Bắc (bên A) với Công ty TNHH Minh Hà (bên B) và không xử lý tài sản mà bà Lịch và anh Sơn đã thế chấp là vi phạm nghiêm trọng khoản 4 Điều 56 Bộ luật tố tụng dân sự, dẫn đến việc không thể thi hành án được theo Quyết định công nhận sự thỏa thuận của các đương sự.
Ngoài ra, khi giải quyết vụ án Tòa án cấp sơ thẩm còn có thiếu sót là không áp dụng pháp luật nội dung để giải quyết mối quan hệ tranh chấp, mà chỉ áp dụng những điều luật của Bộ luật tố tụng dân sự.
Vì vậy, ngày 08/02/2014 Chánh án Tòa án nhân dân tỉnh B đã ban hành Quyết định kháng nghị giám đốc thẩm số 02/2014/KN-KDTM đề nghị ủy ban Thẩm phán Tòa án nhân dân tỉnh B xét xử giám đốc thẩm theo hướng hủy toàn bộ Quyết định công nhận sự thỏa thuận của các đương sự của Tòa án cấp sơ thẩm và giao hồ sơ vụ án cho Tòa án sơ thẩm giải quyết lại vụ án theo đúng quy định của pháp luật.
Những vi phạm nêu trên của Tòa án cấp sơ thẩm sẽ được ngành Tòa án tỉnh B rút kinh nghiệm chung. Tuy nhiên, đây cũng là bài học kinh nghiệm để Viện kiểm sát hai cấp cần hết sức lưu ý và nâng cao trách nhiệm trong công tác kiển sát bản án, quyết định của Tòa án sơ thẩm; đặc biệt chú trọng kiểm sát các quyết định, vì trong quá trình giải quyết đến khi Tòa án ra các quyết định, thì hầu hết Viện kiểm sát không tiếp cận hồ sơ vụ án, nên sẽ khó khăn trong việc phát hiện những thiếu sót, vi phạm của Tòa án để kịp thời kiến nghị hoặc kháng nghị. Để làm tốt vấn đề này, Viện kiểm sát hai cấp cần tăng cường hơn nữa mối quan hệ phối hợp với Tòa án trong việc giải quyết các vụ án dân sự, hành chính, kinh doanh thương mại và lao động, để lĩnh vực công tác này ngày càng được thực hiện tốt hơn.
Hoàng Đức Trình
Thông tin tuyển dụng, đấu thầu, thanh lý
