Theo quy định tại điểm b khoản 1 Điều 37 và khoản 2 Điều 112 Bộ luật tố tụng hình sự thì việc đề ra yêu cầu điều tra là một trong những nhiệm vụ, quyền hạn của Kiểm sát viên khi được phân công thực hành quyền công tố và kiểm sát điều tra các vụ án hình sự. Thực hiện tốt việc đề ra yêu cầu điều tra sẽ góp phần làm cho công tác điều tra, xử lý vụ án đảm bảo khách quan, toàn diện và đầy đủ, không làm oan người vô tội hoặc bỏ lọt tội phạm.
Khoản 2 Điều 112 Bộ luật tố tụng hình sự quy định: Khi thực hành quyền công tố trong giai đoạn điều tra, Viện kiểm sát có nhiệm vụ và quyền hạn sau đây: “...Đề ra yêu cầu điều tra và yêu cầu cơ quan điều tra tiến hành điều tra”.
Điều 19 Quy chế công tác thực hành quyền công tố và kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong việc điều tra các vụ án hình sự (Ban hành kèm theo Quyết định số 07/2008/QĐ-VKSTC ngày 2/1/2008 của Viện kiểm sát nhân dân tối cao) quy định: “Kiểm sát viên chủ động trao đổi với Điều tra viên được phân công điều tra vụ án về những vấn đề cần điều tra ngay từ khi khởi tố vụ án, khám nghiệm hiện trường và trong quá trình điều tra”.
Như vậy, đề ra yêu cầu điều tra là nhiệm vụ và cũng là quyền hạn của Kiểm sát viên khi thực hành quyền công tố và kiểm sát điều tra các vụ án hình sự. Bản yêu cầu điều tra có vị trí, vai trò, ý nghĩa quan trọng trong công tác điều tra các vụ án hình sự nên cần phải xác định việc đề ra yêu cầu điều tra là việc làm bắt buộc của Kiểm sát viên; nghĩa là trong quá trình thực hiện nhiệm vụ thực hành quyền công tố, kiểm sát điều tra bất kỳ vụ án hình sự nào thì Viện kiểm sát đều phải ban hành bản yêu cầu điều tra không phân biệt tính chất vụ án, mức độ, hậu quả tội phạm.
Trong công tác thực hành quyền công tố và kiểm sát điều tra các vụ án hình sự, Kiểm sát viên phải đề ra yêu cầu điều tra về những nội dung sau:
Thứ nhất, yêu cầu điều tra với những nội dung mang tính định hướng cho hoạt động điều tra, thể hiện qua các dạng yêu cầu như yêu cầu tiến hành điều tra những tình tiết của vụ án chưa được điều tra hoặc đã được điều tra nhưng chưa rõ; chứng minh tính có căn cứ của những chứng cứ do Cơ quan điều tra đã thu thập; giải quyết các mâu thuẫn giữa các chứng cứ; yêu cầu Cơ quan điều tra ban hành và thực hiện các quyết định tố tụng hình sự để giải quyết vụ án hoặc định hướng giải quyết vụ án như: Quyết định huỷ bỏ quyết định khởi tố vụ án hình sự, quyết định thay đổi , bổ sung quyết định khởi tố vụ án hình sự; quyết định nhập, tách, chuyển vụ án hình sự, các quyết định tạm đình chỉ, đình chỉ điều tra , quyết định bổ sung, thay đổi quyết định khởi tố bị can ...
Thứ hai, yêu cầu điều tra về những nội dung mang tính chỉ dẫn cho hoạt động điều tra như: Yêu cầu áp dụng và thực hiện các biện pháp để thu thập chứng cứ có giá trị chứng minh tội phạm như: Khám nghiệm hiện trường, tử thi; thực nghiệm điều tra; khám xét dấu vết trên thân thể; trưng cầu giám định; giám định bổ sung; giám định lại; khám xét, thu giữ đồ vật tài sản; yêu cầu lấy lời khai người tham gia tố tụng, hỏi cung bị can về những nội dung cần chứng minh, làm rõ, yêu cầu tiến hành đối chất, nhận dạng; yêu cầu áp dụng, thay đổi hoặc huỷ bỏ biện pháp ngăn chặn như bắt, tạm giam, cấm đi khỏi nơi cư trú, cho bảo lĩnh, đặt tiền hoặc tài sản có giá trị để đảm bảo; kê biên tài sản...
Một bản yêu cầu điều tra có chất lượng phải đảm bảo cả về hình thức và nội dung. Hình thức văn bản được soạn thảo và ban hành theo mẫu quy định. Nội dung yêu cầu điều tra phải đảm bảo cụ thể, rõ ràng, đúng trọng tâm và cần thiết để làm rõ tất cả các vấn đề pháp lý của vụ án, có tính khả thi, không mang tính hình thức.
Ảnh: Hoạt động thực nghiệm điều tra vụ án giết người
Từ thực tiễn công tác thực hành quyền công tố và kiểm sát điều tra các vụ án hình sự, chúng tôi cho rằng để nâng cao chất lượng bản yêu cầu điều tra cần thực hiện một số giải pháp sau:
- Trước hết, mỗi cán bộ, Kiểm sát viên cần quán triệt vị trí, ý nghĩa, tầm quan trọng của việc ban hành bản yêu cầu điều tra trong công tác thực hành quyền công tố và kiểm sát điều tra các vụ án hình sự; phải thống nhất về nhận thức việc ban hành bản yêu cầu điều tra là nhiệm vụ bắt buộc trong quá trình kiểm sát điều tra các vụ án hình sự, đối với bất kỳ vụ án nào và phải thực hiện bằng văn bản.
- Trước khi ban hành yêu cầu điều tra, Kiểm sát viên cần nghiên cứu kỹ hồ sơ vụ án. Nội dung yêu cầu điều tra phải được xây dựng dựa trên thông tin được phản ánh qua các tài liệu, chứng cứ đã được Cơ quan điều tra thu thập theo quy định của pháp luật, không được dựa trên suy diễn chủ quan và Cơ quan điều tra có thể thực hiện được theo quy định của pháp luật.
- Yêu cầu điều tra phải được đề ra sớm ngay khi vụ án được khởi tố hoặc Viện kiểm sát phê chuẩn quyết định khởi tố bị can. Đồng thời phải luôn thay đổi, bổ sung khi hoạt động điều tra thu thập được những tài liệu, chứng cứ mới của vụ án mà cần thiết phải được chứng minh làm rõ.
- Đối với những vụ án đặc biệt nghiêm trọng và có tính chất phức tạp thì Kiểm sát viên phải nghiên cứu thật kỹ hồ sơ vụ án, bám sát tiến độ điều tra để ban hành yêu cầu điều tra với những nội dung, yêu cầu mới phát sinh trong quá trình điều tra.
- Lãnh đạo Viện kiểm sát cần chú trọng quan tâm trong việc chỉ đạo, yêu cầu kiểm sát viên ban hành bản yêu cầu điều tra và nhất thiết phải duyệt văn bản này trước khi ban hành.
- Tăng cường công tác đào tạo, bồi dưỡng, tập huấn cho Kiểm sát viên về việc dèn luyện kỹ năng tư duy tổng hợp, phân tích đánh giá chứng cứ, xây dựng văn bản để lập bản yêu cầu điều tra đảm bảo khoa học, có chất lượng, phát huy vai trò của Viện kiểm sát trong hoạt động điều tra theo yêu cầu cải cách tư pháp trong giai đoạn hiện nay.
Nguyễn Ngọc Cường
Thông tin tuyển dụng, đấu thầu, thanh lý
