Theo quy định tại Điều 69 Bộ luật hình sự năm 2015, sửa đổi bổ sung năm 2017 (sau đây gọi tắt là BLHS) thì “Người được xóa án tích coi như chưa bị kết án”. Việc xác định một người đã được xóa án tích hay chưa có ý nghĩa quan trọng để xác định căn cứ định tội hoặc định khung hình phạt hoặc tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự trong trường hợp người đó thực hiện hành vi phạm tội mới. Tuy nhiên, thực tiễn thi hành đã phát sinh vướng mắc trong trường hợp người bị kết án đã chấp hành xong hình phạt chính của bản án nhưng chưa chấp hành xong đối với các nghĩa vụ thi hành án theo yêu cầu.
Ví dụ: Ngày 10/09/2015, A bị Tòa án huyện T xử phạt 01 năm tù giam, buộc bồi thường cho người bị hại 3.000.000 đồng, đồng thời A phải chịu án phí hình sự sơ thẩm và án phí dân sự sơ thẩm. Ngày 10/6/2016, A chấp hành xong hình phạt tù và đã nộp xong án phí. Tính đến ngày 21/3/2024, A chưa bồi thường cho người bị hại,người bị hại cũng không có đơn yêu cầu thi hành án dân sự.
Quan điểm thứ nhất: A chưa được xóa án tích: Vì theo hướng dẫn tại phần 7, mục I của Công văn số 64/TANDTC-PC ngày 03/4/2019 của Tòa án nhân dân tối cao và Công văn số 154B/TANDTC-PC ngày 11/8/2023 của Tòa án nhân dân tối cao về trả lời kiến nghị của Đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Bình Dương thì “một trong các điều kiện đương nhiên được xóa án tích là người bị kết án nếu từ khi chấp hành xong hình phạt chính hoặc hết thời gian thử thách của án treo, người đó đã chấp hành xong hình phạt bổ sung, các quyết định khác của bản án” và “Bộ luật Hình sự không quy định trường hợp loại trừ việc người bị kết án chưa chấp xong hành hình phạt bổ sung và các quyết định khác của bản án với bất kỳ lý do gì”. Nội dung giải đáp tại Công văn này cũng đã loại trừ trường hợp người bị kết án (sau này là bị can, bị cáo trong một vụ án mới) không nhận được thông báo và quyết định thi hành án dẫn đến việc chưa thi hành hình phạt bổ sung, chưa nộp tiền án phí hình sự sơ thẩm và các quyết định khác của bản án thì vẫn xác định là chưa chấp hành xong hình phạt bổ sung và các quyết định khác của bản án. Ngoài ra, theo quy định của Luật Thi hành án dân sự năm 2008 (sửa đổi, bổ sung năm 2014) thì người phải thi hành án có quyền “tự nguyện thi hành án; thỏa thuận với người được thi hành án, người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan về thời gian, địa điểm, phương thức, nội dung thi hành án; tự nguyện giao tài sản để thi hành án” (điểm a khoản 1 Điều 7a), “tự mình hoặc ủy quyền cho người khác yêu cầu thi hành án” (điểm b khoản 1 Điều 7a). Do đó, trường hợp này, người bị kết án không đương nhiên được xóa án tích theo quy định tại Điều 70 của Bộ luật Hình sự.
Quan điểm thứ hai, A đã được xóa án tích: Vì theo quy định tại khoản 3 Điều 70 Bộ luật hình sự năm 2015 “Người bị kết án đương nhiên được xóa án tích, nếu từ khi hết thời hiệu thi hành bản án, người đó không thực hiện hành vi phạm tội mới trong thời hạn quy định tại khoản 2 Điều này”. Lý do: Tại mục 1.1 phần 1 Nghị quyết 01/2007/NQ-HĐTP ngày 02/10/2007 của Hội đồng thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao quy định “Thời hiệu thi hành bản án quy định tại Điều 55 của BLHS là thời hiệu thi hành bản án hình sự về quyết định hình phạt. Đối với các quyết định về bồi thường thiệt hại, án phí và các quyết định khác về tài sản thì việc xác định thời hiệu thi hành bản án được thực hiện theo quy định của pháp luật về thi hành án dân sự”. Theo quy định tại khoản 5 Điều 3, khoản 1 Điều 30, điểm c khoản 5 Điều 31 Luật Thi hành án dân sự năm 2008 (sửa đổi, bổ sung năm 2014) thì thời hiệu yêu cầu thi hành án đối với phần bồi thường dân sự là 05 năm kể từ ngày bản án có hiệu lực pháp luật, khi thời hiệu yêu cầu thi hành án đã hết thì đương sự mất quyền yêu cầu, Cơ quan thi hành án dân sự có quyền từ chối yêu cầu thi hành án. Do A không yêu cầu thi hành án nên sau 05 năm kể từ ngày bản án có hiệu lực thì bản án đã thời hiệu thi hành nên đương nhiên được xóa án tích.
Tôi đồng tình với quan điểm thứ 02 rất mong nhận được ý kiến trao đổi của đồng nghiệp./.
Ngô Đức Nghiêm-VKSND huyện Yên Thế
Thông tin tuyển dụng, đấu thầu, thanh lý
