Việc xem xét, đánh giá các quyết định hành chính có liên quan để quyết định đưa thêm người tham gia tố tụng, xác định thẩm quyền giải quyết vụ án vẫn là vấn đề cần nhấn mạnh khi nghiên cứu, kiểm sát việc giải quyết các vụ án hành chính sơ thẩm. Tuy nhiên vẫn còn nhiều Kiểm sát viên khi nghiên cứu hồ sơ vụ án không phát hiện ra để yêu cầu Tòa án khắc phục vi phạm trước khi xét xử hoặc tham mưu lãnh đạo Viện ban hành kháng nghị đối với bản án có vi phạm dẫn đến vụ án bị hủy do vi phạm trong việc xem xét đánh giá chứng cứ và đưa thiếu người tham gia tố tụng.
Sau đây tôi xin đưa ra một vụ án cụ thể:
Vụ án hành chính “khiếu kiện hành vi hành chính” giữa người khởi kiện là bà Đoàn thị A; Người bị kiện là Chủ tịch UBND thị trấn H, huyện Y, tỉnh B; Người có quyền lợi nghĩa vụ liên quan: ông Vũ Văn P, sinh năm 1966.
Năm 2010 - 2012 UBND huyện Y có chủ trương thu hồi đất để làm khu dân cư. Ông Vũ Văn P là Chủ tịch UBND thị trấn H thực hiện các chủ trương, quyết định của Nhà nước tham gia, thực hiện một số nhiệm vụ về thu hồi, giải phóng mặt bằng thực hiện dự án. Thời điểm đó gia đình bà A bị thu hồi thửa đất số 329, tờ bản đồ số 12; diện tích 670m2 với giá là 303.300đ (Ba trăm linh ba nghìn ba trăm đồng). bà A không đồng ý và đã khiếu kiện nhiều năm đến năm 2021 được Chủ tịch UBND huyện Y trả lời khiếu nại lần 1, không đồng ý bà A khiếu nại lần 2 và được Chủ tịch UBND tỉnh B trả lời khiếu nại lần 2 nhưng bà A vẫn không đồng ý. Năm 2022 bà A khởi kiện ra Tòa án ND huyện Y yêu cầu Tòa án giải quyết xem xét về hành vi thu hồi đất của ông Vũ Văn P không đúng quy định, buộc ông Vũ Văn P (nay là Bí thư đảng ủy thị trấn H) phải trả lại diện tích đất đã thu hồi của gia đình bà và công nhận diện tích 670m2 đất đó là của bà A.
Với nội dung trên, bản án hành chính sơ thẩm số 01/2022/HC-ST ngày 30/9/2022 của Toà án nhân dân huyện Y đã căn cứ pháp luật và xử bác toàn bộ yêu cầu khởi kiện của bà Đoàn Thị A.
Ngày 04/10/2022, bà Đoàn Thị A kháng cáo bản án với nội dung yêu cầu hủy bản án hành chính sơ thẩm số 01/2022/HC-ST ngày 30/9/2022 của Toà án nhân dân huyện Y; đề nghị công nhận diện tích đất bị thu hồi của bà là đất lâm nghiệp không phải đất công ích và buộc ông P trả lại đất đã thu hồi cho bà.
Bản án hành chính phúc thẩm số 01/HCPT ngày 04/01/2023 của Tòa án ND tỉnh B đã chấp nhận kháng cáo của bà A, hủy bản án hành chính sơ thẩm, giao hồ sơ cho cấp sơ thẩm giải quyết lại vụ án.
Các dạng vi phạm của Tòa án cấp sơ thẩm
*Vi phạm trong việc xác định sai tư cách tố tụng của người bị kiện:
Theo đơn khởi kiện và biên bản làm việc của Tòa án với bà A thì bà A khởi kiện đối với cá nhân ông Vũ Văn P (nguyên Chủ tịch UBND thị trấn H, nay là Bí thư đảng ủy thị trấn H) đã thu hồi đất trái pháp luật của gia đình bà. Mặc dù bà A đã được Thẩm phán lập biên bản giải thích quyền thay đổi, bổ sung yêu cầu khởi kiện đối với Chủ tịch UBND thị trấn H mới đúng đối tượng bị kiện, tuy nhiên bà A không đồng ý thay đổi yêu cầu khởi kiện của mình. Tại biên bản đối thoại và phiên tòa sơ thẩm bà A vẫn giữ nguyên yêu cầu khởi kiện đối với cá nhân ông P. Trong trường hợp này Tòa án phải xác định người bị kiện là ông Vũ Văn P để giải quyết đúng yêu cầu khởi kiện của bà A theo quy định tại Điều 8 Luật tố tụng hành chính. Cấp sơ thẩm xác định người bị kiện là Chủ tịch UBND thị trấn H là giải quyết không đúng yêu cầu khởi kiện của đương sự, không đúng quy định của pháp luật.
*Vi phạm trong việc xác định sai thẩm quyền giải quyết vụ án:
Tòa án cấp sơ thẩm đã thụ lý yêu cầu khởi kiện của bà A là yêu cầu ông Vũ Văn P trả lại gia đình bà A diện tích 670m2 đất đã bị thu hồi không đúng pháp luật để xem xét giải quyết theo quy định của Luật tố tụng hành chính là vi phạm nghiêm trọng thủ tục tố tụng. Bởi lẽ:
Yêu cầu ông P trả lại diện tích 670m2 đất đã bị thu hồi không đúng pháp luật của bà A không thuộc đối tượng khởi kiện của vụ án hành chính theo quy định tại Điều 30 Luật tố tụng hành chính nên không thể thụ lý để xem xét, giải quyết trong vụ án hành chính này. Tòa án cấp sơ thẩm cần giải thích cho đương sự để họ xác định lại yêu cầu khởi kiện, nếu bà A vẫn giữ nguyên yêu cầu thì cần đình chỉ yêu cầu này vì không thuộc đối tượng khởi kiện vụ án hành chính (đã thụ lý) hoặc trả lại đơn khởi kiện cùng tài liệu, chứng cứ kèm theo nếu bà A không sửa đổi, bổ sung đơn khởi kiện (khi đã ban hành Thông báo sửa đổi, bổ sung đơn khởi kiện).
*Vi phạm trong việc không xem xét Quyết định hành chính có liên quan đến hành vi hành chính bị kiện làm căn cứ xác định thời hiệu khởi kiện:
Bà A biết hành vi hành chính của Chủ tịch UBND thị trấn H thu hồi đất của gia đình bà từ năm 2012, 2020 nhưng không khởi kiện mà đến năm 2022 mới khởi kiện là quá thời hiệu khởi kiện hành vi hành chính, tuy nhiên bà A đã khiếu nại nhiều năm và được giải quyết bằng các quyết định hành chính là: Quyết định thu hồi đất, chuyển mục đích sử dụng đất số 1742/QĐ-UBND ngày 19/12/2012 của UBND huyện Y, Quyết định phê duyệt phương án bồi thường, đền bù, giải phóng mặt bằng số 4293/QĐ-UBND ngày 25/12/2012; Quyết định giải quyết khiêu nại lần đầu số 2908/QĐ-UBND ngày 16/7/2020 của Chủ tịch UBND huyện Y và Quyết định giải quyết khiếu nại lần 2 số 253/QĐ-UBND ngày 03/02/2021 của Chủ tịch UBND tỉnh B là các quyết định có liên quan trực tiếp đến diện tích 670m2 đất của bà A bị thu hồi và Chủ tịch UBND thị trấn H thực hiện hành vi hành chính để thực hiện Quyết định thu hồi đất số 1742 nêu trên nên cần phải được xem xét tính hợp pháp của các Quyết định này và xem xét thời hiệu khởi kiện hành vi hành chính. Cấp sơ thẩm không đưa Chủ tịch UBND và UBND huyện Y; Chủ tịch UBND tỉnh B vào tham gia tố tụng với tư cách người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến quyền và lợi ích hợp pháp của các đương sự là vi phạm nghiêm trọng thủ tục tố tụng hành chính theo quy định tại Điều 6 Luật tố tụng hành chính và điểm đ khoản 3 Điều 191 Luật tố tụng hành chính.
Ngoài ra Tòa án cấp sơ thẩm cũng chưa xem xét đến quyền và lợi ích hợp pháp của các thành viên trong hộ gia đình bà A có liên quan đến diện tích đất bị thu hồi để đưa vào tham gia tố tụng trong vụ án là chưa đảm bảo quyền lợi của các đương sự.
Giáp Thị Thủy- Viện KSND tỉnh Bắc Giang
Thông tin tuyển dụng, đấu thầu, thanh lý
