Người được tha tù trước thời hạn có quyền bầu cử Quốc hội và HĐND các cấp không?

Chế định “Tha tù trước thời hạn có điều kiện” là chế định mới lần đầu tiên được áp dụng kể từ ngày 01/01/2018, chế định này được quy định tại Điều 66 Bộ luật hình sự năm 2015 (Sửa đổi, bổ sung năm 2017). Theo quy định tại Điều 1 Nghị quyết số 01/2018/NQ-HĐTP hướng dẫn áp dụng Điều 66 và Điều 106 của BLHS về tha tù trước thời hạn có điều kiện như sau: “Tha tù trước thời hạn có điều kiện là biện pháp được Tòa án áp dụng đối với người đang chấp hành án phạt tù khi có đủ các điều kiện theo quy định của Bộ luật Hình sự, xét thấy không cần buộc họ phải tiếp tục chấp hành án phạt tù tại cơ sở giam giữ”.

Do đây là chế định mới nên chưa có hướng dẫn cụ thể của cấp có thẩm quyền về quyền của người được tha tù trước thời hạn có được bầu cử Quốc hội và HĐND các cấp hay không, do vậy trong quá trình thực hiện vẫn có những quan điểm khác nhau. 

Quan điểm thứ nhất cho rằng: Người được tha tù trước thời hạn có điều kiện không có quyền bầu cử Đại biểu Quốc hội và Đại biểu HĐND các cấp. Vì căn cứ theo quy tại khoản 1 Điều 30 Luật Bầu cử Đại biểu Quốc hội và Đại biểu HĐND các cấp quy định: “1. Người đang bị tước quyền bầu cử theo bản án, quyết định của Tòa án đã có hiệu lực pháp luật, người bị kết án tử hình đang trong thời gian chờ thi hành án, người đang chấp hành hình phạt tù mà không được hưởng án treo, người mất năng lực hành vi dân sự thì không được ghi tên vào danh sách cử tri.”. Đồng thời, theo quy định tại Điều 66, Điều 106 của Bộ luật hình sự và Điều 1 Nghị quyết số 01/2018/NQ-HĐTP thì người được tha tù trước thời hạn có điều kiện vẫn đang trong thời gian thử thách, nếu trong thời gian thử thách mà người được tha tù vi phạm các nghĩa vụ, vi phạm pháp luật hành chính 02 lần trở lên thì quyết định tha tù trước thời hạn bị hủy bỏ, người đó phải chấp hành phần hình phạt còn lại chưa chấp hành trong trại giam. Như vậy, về bản chất pháp lý người được tha tù trước thời hạn có điều kiện vẫn là người đang chấp hành án phạt tù, họ chỉ được thay thế hình thức từ chấp hành án trong Trại giam sang chấp hành tại cộng đồng xã hội; dovậy, đối với người được tha tù trước thời hạn có điều kiện sẽ không có quyền được bầu cử Quốc hội và Hội đồng nhân dân các cấp.

Quan điểm thứ hai cho rằng: Người được tha tù trước thời hạn có điều kiện, vẫn có quyền được ghi tên vào danh sách cử tri, tức là có quyền tham gia bầu cử Quốc hội và HĐND các cấp. Vì mặc dù theo quy định tại khoản 1 Điều 30 nêu trên, không liệt kê đối với người được tha tù trước thời hạn có điều kiện. Tuy nhiên, quy định ở khoản 1 Điều 30 thì đối với người được tha tù trước thời hạn có điều kiện không thuộc các trường hợp trên, cụ thể: 1) Trường hợp, người đang bị tước quyền bầu cử theo bản án, quyết định của Tòa án đã có hiệu lực pháp luật; 2) người bị kết án tử hình đang trong thời gian chờ thi hành án; 3) người đang chấp hành hình phạt tù mà không được hưởng án treo; 4) người mất năng lực hành vi dân sự. Thì không được ghi tên vào danh sách cử tri. Chính vì vậy, căn cứ vào ý 3 khoản 1 Điều 30 tức là vận dụng áp dụng đối với người tha tù trước thời hạn có điều kiện như trường hợp đối với người được hưởng án treo “người đang chấp hành hình phạt tù mà không được hưởng án treo” nên họ vẫn có quyền được ghi tên vào danh sách cử tri, có quyền bầu cử Quốc hội và HĐND các cấp.

Theo quan điểm của cá nhân tôi, tôi nhất trí với quan điểm thứ hai, vì chế định tha tù trước thời hạn có điều kiện và chế định án treo đều có điểm chung là không buộc người bị kết án phải chấp hành hình phạt tù; cả hai biện pháp này đều do Tòa án áp dụng, án treo là biện pháp áp dụng miễn hình phạt tù có điều kiện được Tòa án áp dụng ở giai đoạn xét xử; còn tha tù trước thời hạn có điều kiện được Tòa án áp dụng ở giai đoạn người bị kết án đang chấp hành án. Cả hai biện pháp trên thì người bị kết án, phạm nhân đều chịu sự quản lý giám sát, giáo dục trong thời gian thử thách. Tức là, cả hai trường hợp họ đều được tái hòa nhập, cộng đồng được hỗ trợ tạo điều kiện trong lao động, học tập, công tác và họ có nghĩa vụ phải chấp hành nghiêm các nghĩa vụ trong thời gian thử thách theo quy định; do vậy người được tha tù trước thời hạn có điều kiện có quyền bầu cử như người bị phạt tù nhưng được hưởng án treo. Ngoài ra, theo giải đáp của Hội đồng bầu cử quốc gia tại cuốn Hỏi đáp về bầu cử Quốc hội và HĐND các cấp nhiệm kỳ 2021-2026 (Câu 92) thì “…những người bị kết án phạt tù nhưng được hoãn chấp hành hình phạt tù hoặc tạm đình chỉ chấp hành hình phạt tù thì không được tính là đang trong thời hạn chấp hành hình phạt tù và vẫn được ghi tên vào danh sách cử tri để thực hiện quyền bầu cử”. Vì vậy, theo quan điểm của tôi thì người được tha tù trước thời hạn có quyền bầu cử Quốc hội và HĐND các cấp thì mới đảm bảo quyền con người, quyền công dân theo quy định của Hiến pháp.

Rất mong nhận được ý kiến trao đổi của các đồng nghiệp./.

Ngô Văn Tuấn- VKSND huyện Tân Yên