Ngày 20/6/2017, Quốc hội đã thông qua Nghị quyết số 41/2017/QH14 trong đó quy định kể từ ngày 01/01/2018 thì Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015 có hiệu lực thi hành. Qua nghiên cứu Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015 thấy có một số quy định mới hạn chế được tình trạng Tòa án trả hồ sơ cho Viện kiểm sát yêu cầu điều tra bổ sung như sau:
- Thứ nhất, về số lần trả hồ sơ để điều tra bổ sung, khoản 2 Điều 174 Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015 quy định “Thẩm phán chủ tọa phiên tòa chỉ được trả hồ sơ để điều tra bổ sung một lần và Hội đồng xét xử chỉ được trả hồ sơ để điều tra bổ sung một lần” đã giới hạn cụ thể trong giai đoạn chuẩn bị xét xử, Tòa án có quyền trả hồ sơ để điều tra bổ sung một lần và tại phiên tòa, Tòa án có quyền trả hồ sơ để điều tra bổ sung một lần.
Quy định này thể hiện sự chặt chẽ hơn, tránh sự lạm dụng việc trả hồ sơ để kéo dài thời gian giải quyết vụ án bởi vì theo quy định hiện hành Tòa án có quyền trả hồ sơ để điều tra bổ sung hai lần điều đó có nghĩa là cả hai lần trả hồ sơ, Tòa án có thể quyết định trong giai đoạn chuẩn bị xét xử hoặc tại phiên tòa. Quy định này còn thể hiện sự phù hợp với nguyên tắc đảm bảo tranh tụng trong xét xử theo tinh thần của Nghị quyết số 49 của Bộ chính trị về chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020. Rõ ràng, theo quy định của pháp luật hiện hành, nếu như Tòa án đã trả hồ sơ hai lần trong giai đoạn chuẩn bị xét xử thì kết quả điều tra công khai tại phiên tòa sẽ không có ý nghĩa với việc trả hồ sơ để điều tra bổ sung nữa vì Tòa án đã hết số lần trả hồ sơ để điều tra bổ sung, quy định mới này trong Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015 đã khắc phục được bất cập nêu trên góp phần đảm bảo tốt hơn nguyên tắc tranh tụng tại phiên tòa.
- Thứ hai, Để đảm bảo tính linh hoạt trong thực tiễn, không nhất thiết mọi trường hợp phải trả hồ sơ cho Viện kiểm sát yêu cầu điều tra bổ sung, Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015 bổ sung quy định về quyền yêu cầu Viện kiểm sát bổ sung tài liệu, chứng cứ của Tòa án tại Điều 284 như sau:
“1. Khi xét thấy cần bổ sung tài liệu, chứng cứ cần thiết cho việc giải quyết vụ án mà không phải trả hồ sơ để điều tra bổ sung thì Thẩm phán chủ toạ phiên tòa yêu cầu Viện kiểm sát bổ sung.
2. Yêu cầu bổ sung tài liệu, chứng cứ phải bằng văn bản, nêu rõ tài liệu, chứng cứ cần bổ sung và gửi cho Viện kiểm sát cùng cấp trong thời hạn 02 ngày kể từ ngày ra văn bản yêu cầu.
3. Trong thời hạn 05 ngày kể từ ngày nhận được yêu cầu của Tòa án, Viện kiểm sát gửi cho Tòa án tài liệu, chứng cứ được yêu cầu bổ sung. Trường hợp Viện kiểm sát không bổ sung được tài liệu, chứng cứ thì Tòa án tiến hành xét xử vụ án.”.
- Thứ ba, cùng với quyền yêu cầu Viện kiểm sát bổ sung tài liệu, chứng cứ, Điều 252 Bộ luật tố tụng năm 2015 quy địnhTòa án có quyền xác minh, thu thập, bổ sung chứng cứ:
“Tòa án tiến hành việc xác minh, thu thập, bổ sung chứng cứ bằng các hoạt động:
1. Tiếp nhận chứng cứ, tài liệu, đồ vật liên quan đến vụ án do cơ quan, tổ chức, cá nhân cung cấp;
2. Yêu cầu cơ quan, tổ chức, cá nhân cung cấp tài liệu, đồ vật liên quan đến vụ án;
3. Xem xét tại chỗ vật chứng không thể đưa đến phiên tòa; Xem xét tại chỗ nơi đã xảy ra tội phạm hoặc địa điểm khác có liên quan đến vụ án;
4. Trưng cầu giám định, yêu cầu định giá tài sản ngoài các trường hợp bắt buộc phải trưng cầu giám định, cần định giá tài sản quy định tại Điều 206 và Điều 215 của Bộ luật này; trưng cầu giám định bổ sung, giám định lại;
5. Yêu cầu định giá lại tài sản;
6. Trường hợp Tòa án đã yêu cầu Viện kiểm sát bổ sung chứng cứ nhưng Viện kiểm sát không bổ sung được thì Tòa án có thể tiến hành xác minh, thu thập tài liệu, chứng cứ để giải quyết vụ án.”
Quy định như trên của Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015 để phù hợp với Luật tổ chức Tòa án nhân dân 2014 và tạo cơ sở để Tòa án xét xử đúng người, đúng tội, đúng pháp luật; Bảo đảm quyền tư pháp, khách quan, công bằng, công lý, bảo đảm cho Tòa án có căn cứ để ra phán quyết chính xác, tránh oan sai và bỏ lọt tội phạm, Bộ luật tố tụng hình sự quy định Tòa án có quyền yêu cầu Viện kiểm sát bổ sung tài liệu, chứng cứ; trả hồ sơ để điều tra bổ sung; trực tiếp xác minh, thu thập bổ sung chứng cứ. Theo đó, khi xét thấy cần bổ sung tài liệu, chứng cứ cần thiết cho việc giải quyết vụ án mà không phải trả hồ sơ để điều tra bổ sung thì Thẩm phán chủ toạ phiên tòa yêu cầu Viện kiểm sát bổ sung. Trường hợp Tòa án đã yêu cầu Viện kiểm sát bổ sung chứng cứ nhưng Viện kiểm sát không bổ sung được thì Tòa án có thể tiến hành xác minh, thu thập tài liệu, chứng cứ để có căn cứ ra phán quyết, tránh oan, sai và bỏ lọt tội phạm, đồng thời hạn chế được việc trả hồ sơ yêu cầu điều tra bổ sung làm kéo dài thời gian giải quyết vụ án./.
Phạm Thu Hà- VKSND huyện Tân Yên
Thông tin tuyển dụng, đấu thầu, thanh lý
