Bàn về việc xác định tội danh "Giết người" và "Cố ý gây thương tích dẫn đến chết người"

Trong thời gian qua, tội phạm giết người và cố ý gây thương tích trên địa bàn tỉnh Bắc Giang vẫn xảy ra nhiều. Nhìn chung, Viện kiểm sát 2 cấp (tỉnh và huyện) đã phối hợp với Cơ quan điều tra và Tòa án cùng cấp khởi tố, truy tố, xét xử các vụ án về 2 loại tội phạm nêu trên cơ bản đảm bảo đúng người, đúng tội, đúng pháp luật.

Tuy nhiên qua thực tiễn giải quyết những vụ án giết người và cố ý gây thương tích thì một trong những khó khăn, vướng mắc lớn nhất thường gặp là xác định tội danh. Cùng một dạng hành vi nhưng có nơi thì xử lý về tội giết người nhưng nơi khác lại xử lý về tội cố ý gây thương tích.

Việc xác định đúng tội danh có ý nghĩa rất quan trọng trong quá trình giải quyết vụ án, đó là căn cứ để xác định thẩm quyền điều tra, truy tố, xét xử của các cơ quan tiến hành tố tụng đồng thời đảm bảo việc áp dụng pháp luật trong quá trình giải quyết vụ án được chính xác.

Xét xử một vụ án giết người

Trong phạm vi bài viết này, chúng tôi chỉ đưa ra những ý kiến trao đổi về việc xác định tội danh trong trường hợp giết người (hoàn thành) và cố ý gây thương tích trong trường hợp dẫn đến chết người.

Tội giết người (hoàn thành) và tội cố ý gây thương tích trong trường hợp dẫn đến chết người đều có những dấu hiệu giống nhau như: Hậu quả chết người xảy ra, thực hiện do lỗi cố ý và đều có hành vi khách quan như đánh, đâm, chém, bắn... nên khó phân biệt. Việc xác định tội danh phải đánh giá đầy đủ các yếu tố thuộc mặt khách quan và chủ quan của tội phạm.

Nghị quyết số 04 ngày 29/11/1986; Nghị quyết số 01 ngày 19/4/1989 của HĐTP-TANDTC; Công văn số 03 ngày 22/10/1987 và Công văn số 140 ngày 11/12/1998 của TANDTC là những văn bản hướng dẫn phân biệt khi xử lý đối với 2 tội danh này. Tuy nhiên những văn bản này được ban hành đã lâu, nội dung hướng dẫn còn chưa được cụ thể, một số nội dung không còn phù hợp với thực tiễn hiện nay. Vì vậy, cơ quan tiến hành tố tụng khi xác định tội danh trong những vụ án cụ thể thường gặp khó khăn dẫn đến áp dụng pháp luật không thống nhất.

Chúng tôi lựa chọn và nêu ra một số vụ án cụ thể xảy ra trên địa bàn tỉnh Bắc Giang trong thời gian qua.Đây là những vụ án có tính chất phức tạp, trong đó có 1 số vụ án còn có quan điểm khác nhau về xác định tội danh để các đồng nghiệp tham khảo và cùng trao đổi.

- Ngày 16/11/2013, khi thấy Hoàng Minh T say rượu gây mất trật tự tại xưởng sản xuất than nên Nguyễn Văn A (chủ xưởng than) nói phải đánh cảnh cáo để lần sau không được gây mất trật tự nữa. Nguyễn Văn B là quản lý xưởng than dùng tay đấm nhiều cái vào mặt anh T làm anh T bị ngã xuống đất. Sau đó, A đi đến dùng chân đạp 2 cái vào đầu anh T. Hậu quả làm anh T bị chết trên đường đưa đi cấp cứu do chấn thương sọ não.

- Buổi trưa ngày 15/11/2013 tại phòng giam B4 của Trại tạm giam, phạm nhân Lê Anh Đ đi lại gây mất trật tự trong buồng giam. Nguyễn Văn G, Ninh Nguyên H, Dương Văn C là những phạm nhân giam cùng buồng đã dùng chân đá nhiều cái vào người Đ. Hậu quả làm Đ bị thương nặng được đưa đi cấp cứu đến chiều cùng ngày thì bị chết do đa chấn thương.

- Do xảy ra mâu thuẫn nên Phạm Thị C dùng 01 đoạn cây củi dài khoảng 1m vụt nhiều nhát vào đầu chồng là Nguyễn Văn A. Hậu quả làm ông A bị thương nặng được đưa đi cấp cứu 2 ngày sau thì bị chết do vỡ hộp sọ.

- Lưu Văn G điều khiển xe mô tô đi trên đường thì gặp Lý Văn T đi xe mô tô ngược chiều. Thấy xe ngược chiều sát với xe mình, G dùng chân đạp vào người anh T làm anh T ngã xuống đường. Hậu quả làm anh T bị chết trên đường đưa đi cấp cứu do chấn thương sọ não.

- Ngày 02/02/2013, Lâm Văn V đến cổng Trường dân tộc nội trú Lục Ngạn chơi với bạn thì Bế Văn G, Vi Văn K đi xe máy đến gây sự, dùng chân tay đánh. V cầm 01 con dao nhọn đâm nhiều nhát trúng vào bụng G sau đó và đâm 01 nhát trúng vào bụng K. Hậu quả làm G bị chết, K bị tỷ thương 53%.

Thực nghiệm điều tra một vụ án cố ý gây thương tích dẫn đến chết người

Trong những vụ án nêu trên, các bị can đều khai không có ý thức tước đoạt sinh mạng của các nạn nhân nhưng ý thức được khi thực hiện các hành vi đó có khả năng gây nguy hiểm đến tính mạng, sức khỏe của người khác. Các bị can dùng hung khí hoặc chân tay tấn công vào những vị trí hiểm yếu trên cơ thể nạn nhân hoặc thực hiện trong điều kiện, hoàn cảnh nguy hiểm thì buộc phải nhận thức được khi thực hiện các hành vi đó có khả năng gây chết người và thực tế hậu quả chết người đã xảy ra. Người phạm tội trong những trường hợp này có ý thức để mặc cho hậu quả xảy ra nên cần xử lý về tội giết người với lỗi cố ý gián tiếp.       

Qua thực tiễn giải quyết các vụ án về tội giết người, chúng tôi thấy khi xem xét giữa tội giết người (hoàn thành) và tội cố ý gây thương tích dẫn đến chết người thì không nên chỉ căn cứ vào ý thức chủ quan của người phạm tội mà còn phải căn cứ vào các yếu tố khác như: Tính nguy hiểm của công cụ, phương tiện phạm tội; vị trí, cường độ tấn công; tương quan lực lượng, hoàn cảnh khi thực hiện hành vi phạm tội; thời gian nạn nhân chết; mối quan hệ nhân quả của hành vi phạm tội...Chúng tôi cho rằng đây là những yếu tố có ý nghĩa quyết định để định tội danh về tội phạm này.

Theo quan điểm của chúng tôi: Khi xem xét giữa tội giết người (hoàn thành) và tội cố ý gây thương tích trong trường hợp dẫn đến chết người thì cần phân biệt:

- Bị can không có mục đích giết người nhưng trong quá trình hành động biết rằng hành vi của mình tất yếu sẽ làm nạn nhân chết mà vẫn thực hiện thì cần định tội danh là giết người.

- Bị can không có mục đích giết người nhưng sử dụng hung khí nguy hiểm hoặc kể cả sử dụng chân tay tấn công vào các vị trí hiểm yếu trên cơ thể nạn nhân hoặc trong điều kiện, hoàn cảnh gây nguy hiểm cao...làm nạn nhân chết thì cần định tội danh là giết người.

- Bị can không có mục đích giết người nhưng có ý thức để mặc hậu quả xảy ra. Nếu hậu quả vừa làm chết người vừa làm bị thương người khác thì cần xác định phạm cả 2 tội là giết người và cố ý gây thương tích.

Chúng tôi mong nhận được ý kiến trao đổi của các đồng chí, đồng nghiệp./.

Ngô Tiến Thụy