Ngày 10/10/2024, Ban Chấp hành trung Ương đảng đã ban hành Quyết định số 190-QĐ/TW về ban hành Quy chế bầu cử trong Đảng (sau đây gọi tắt là Quy chế 190). Theo đó, Quy chế này thay thế Quy chế bầu cử trong Đảng được ban hành kèm theo Quyết định 244-QĐ/TW ngày 09/6/2014 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khoá XI và có hiệu lực thi hành từ ngày 10/10/2024.
Quy chế 190 gồm 36 điều với quy định chung về đối tượng và phạm vi điều chỉnh; nguyên tắc bầu cử; hình thức bầu cử; quy định chi tiết về nhiệm vụ của cấp ủy triệu tập đại hội, các tổ chức điều hành và giúp việc đại hội trong công tác bầu cử; ứng cử, đề cử, bầu cử, danh sách bầu cử, phiếu bầu cử; trình tự, thủ tục bầu cử; tính kết quả và chuẩn y kết quả bầu cử; xử lý vi phạm;… được ban hành nhằm khắc phục những nội dung không còn phù hợp, không liên quan trực tiếp đến bầu cử, lược bỏ những nội dung đã có trong các quy định khác của Trung ương và bổ sung những nội dung đã rõ, đủ cơ sở lý luận, thực tế chứng minh là đúng, được đồng thuận, thống nhất cao.
Quy chế này áp dụng đối với việc bầu cử tại đại hội chi bộ, đại hội đảng bộ các cấp; bầu cử ở hội nghị ban chấp hành, hội nghị uỷ ban kiểm tra. Việc bầu cử ở Đại hội đại biểu toàn quốc của Đảng do Đại hội quyết định.
Cấp uỷ, tổ chức đảng giới thiệu đảng viên ứng cử các chức danh lãnh đạo Nhà nước, Mặt trận Tổ quốc, các tổ chức chính trị - xã hội và hội quần chúng do Đảng, Nhà nước giao nhiệm vụ được vận dụng theo Quy chế này.
Cũng theo Quy chế, việc bầu cử trong Đảng thực hiện theo nguyên tắc tập trung dân chủ; bình đẳng, trực tiếp, đa số quá bán. Kết quả bầu cử từ chi bộ đến đảng bộ trực thuộc Trung ương phải được chuẩn y của cấp uỷ có thẩm quyền theo quy định.
Về hình thức bầu cử
Bỏ phiếu kín thực hiện trong các trường hợp: Bầu ban chấp hành đảng bộ, chi bộ (gọi tắt là cấp uỷ); bầu Ban Chấp hành Trung ương Đảng. Bầu ban thường vụ, bí thư, phó bí thư cấp uỷ. Bầu Bộ Chính trị, Tổng Bí thư, Ban Bí thư. Bầu uỷ ban kiểm tra, chủ nhiệm, phó chủ nhiệm uỷ ban kiểm tra. Bầu đại biểu dự đại hội đảng bộ cấp trên. Lấy phiếu xin ý kiến về các ứng cử viên để đưa vào danh sách bầu cử. Giới thiệu đảng viên ứng cử các chức danh lãnh đạo Nhà nước, Mặt trận Tổ quốc, các tổ chức chính trị - xã hội, hội quần chúng do Đảng, Nhà nước giao nhiệm vụ.
Biểu quyết giơ tay (sử dụng thẻ đảng viên để biểu quyết) thực hiện trong các trường hợp: Bầu các cơ quan điều hành, giúp việc đại hội, hội nghị (đoàn chủ tịch đại hội, đoàn thư ký, thư ký đại hội, chủ tịch hội nghị, ban thẩm tra tư cách đại biểu, ban kiểm phiếu). Thông qua số lượng và danh sách bầu cử.
Bổ sung nhiệm vụ của cấp ủy triệu tập tại đại hội
Theo đó, Quy chế 190 cơ bản giữ nguyên theo Quy chế tại Quyết định 244-QĐ/TW, bổ sung một điều mới, quy định về nhiệm vụ của Ban thẩm tra tư cách đại biểu (Điều 7). Ngoài ra còn có một số điểm mới cơ bản như sau:
Về đối tượng áp dụng: Quy chế này quy định đối tượng áp dụng đối với việc bầu cử tại đại hội chi bộ, đại hội đảng bộ các cấp, bầu cử ở hội nghị ban chấp hành, hội nghị ủy ban kiểm tra.
Về nhiệm vụ của cấp ủy triệu tập tại đại hội được sửa đổi lại như sau: Chuẩn bị đề án nhân sự đại biểu dự đại hội cấp trên; đề án nhân sự cấp ủy, ban thường vụ, bí thư, phó bí thư, ủy ban kiểm tra, chủ nhiệm ủy ban kiểm tra, phó chủ nhiệm ủy ban kiểm tra và các điều kiện để tổ chức hội nghị ban chấp hành lần thứ nhất bầu ban thường vụ, bí thư, phó bí thư, ủy ban kiểm tra, chủ nhiệm ủy ban kiểm tra cấp mình theo quy định, đồng thời, bổ sung thêm nhiệm vụ: Chuẩn bị số lượng, danh sách và nhân sự đoàn chủ tịch, chủ tịch đại hội, đoàn thư ký, thư ký đại hội, ban thẩm tra tư cách đại biểu để trình đại hội xem xét, biểu quyết thông qua.
Bổ sung thêm nhiệm vụ của Đoàn chủ tịch, chủ tịch đại hội, Trưởng Ban Kiểm phiếu
Về nhiệm vụ của Đoàn chủ tịch, chủ tịch đại hội được bổ sung thêm: Bảo đảm sự lãnh đạo của cấp ủy cấp trên trực tiếp và chỉ đạo thực hiện đúng đề án nhân sự ban thường vụ cấp ủy, bí thư, phó bí thư cấp ủy đã được cấp có thẩm quyền thông qua cho đến khi bầu được ban thường vụ, bí thư, phó bí thư cấp ủy khóa mới.
Về nhiệm vụ của Trưởng Ban Kiểm phiếu được bổ sung thêm: Điều hành hoạt động của ban kiểm phiếu, phân công nhiệm vụ cho các thành viên, chịu trách nhiệm trước đoàn chủ tịch về hoạt động của ban kiểm phiếu.
Bổ sung 2 loại tài liệu trong hồ sơ ứng cử
Về thành phần hồ sơ ứng cử, ngoài thành phần cũ theo Quyết định 244-QĐ/TW thì Quy định mới yêu cầu bổ sung 2 loại tài liệu là:
(1) Kết luận tiêu chuẩn chính trị của cấp ủy có thẩm quyền theo quy định.
(2) Bản sao các văn bằng, chứng chỉ về trình độ chuyên môn, nghiệp vụ, lý luận chính trị (có xác nhận của cơ quan, đơn vị quản lý cán bộ hoặc của cấp có thẩm quyền).
Bổ sung thêm trách nhiệm của người đề cử nhân sự tham gia cấp ủy
Quy chế cũng bổ sung thêm trách nhiệm của người đề cử nhân sự tham gia cấp ủy khi thực hiện thủ tục đề cử, cụ thể: Người đề cử nhân sự tham gia cấp ủy phải chịu trách nhiệm trước đại hội về tiêu chuẩn, điều kiện tham gia cấp ủy của người mà mình đề cử.
Sau đại hội, nếu xác minh người được đề cử không đủ tiêu chuẩn, điều kiện theo quy định thì tùy theo mức độ vi phạm, người đề cử sẽ bị xem xét xử lý theo quy định của Đảng.
Bên cạnh đó, bổ sung thêm nội dung về số dư và danh sách bầu cử và danh sách bầu cử: Trường hợp cần bầu lấy số lượng từ 1 đến 6 người, danh sách bầu cử có số dư tối đa 1 người.
Quy định lại việc thảo luận, biểu quyết lập danh sách đối với đại hội (hội nghị):
- Người ứng cử, người được đề cử mà không được cấp uỷ triệu tập đại hội đề cử phải bảo đảm tiêu chuần, điều kiện theo quy định và phải được từ trên 30% tổng số đại biểu (đảng viên) dự đại hội (hội nghị) đồng ý giới thiệu mới được đưa vào danh sách để đại hội (hội nghị) xem xét, quyết định.
- Trường hợp danh sách gồm nhân sự do cấp uỷ triệu tập đại hội đề cử, do đại biểu đại hội (hội nghị) đề cử và người ứng cử chưa đủ số dư 30% so với số lượng cần bầu thì đại hội (hội nghị) quyết định.
- Trường hợp danh sách gồm nhân sự do cấp uỷ triệu tập đề cử, do đại biểu đại hội (hội nghị) đề cử và người ứng cử nhiều hơn 30% so với số lượng cần bầu thì xin ý kiến đại hội (hội nghị) về những người được đại biểu đại hội (hội nghị) đề cử và người ứng cử.
Căn cứ kết quả xin ý kiến, lựa chọn theo số phiếu đồng ý từ cao đến thấp để lập danh sách bầu cử có số dư tối đa không quá 30% so với số lượng cần bầu.
Bổ sung thêm 1 trường hợp phiếu không hợp lệ
Về Phiếu bầu cử được bổ sung thêm 1 trường hợp phiếu không hợp lệ, là phiếu đánh dấu X vào cả ô đồng ý và ô không đồng ý của tất cả những người trong danh sách bầu cử có nhiều người.
Về kiểm phiếu và công bố kết quả bầu cử bí thư, phó bí thư cấp ủy được quy định lại như sau: Sau khi được bầu, bí thư điều hành ngay công việc của cấp uỷ khoá mới, được ký văn bản với chức danh bí thư; bí thư khoá trước bàn giao công việc cho bí thư mới trong vòng 15 ngày làm việc kể từ khi có bí thư mới.
Trường hợp chưa bầu được chức danh bí thư thì cấp ủy khoá mới thống nhất phân công một đồng chí phó bí thư ký các văn bản với chức danh phó bí thư. Đồng chí phó bí thư đảng uỷ quân sự cấp tỉnh, cấp huyện được ký các văn bản với chức danh phó bí thư ngay sau khi được bầu.
Quy định rõ cách tính kết quả bầu cử trong trường hợp số người đạt số phiếu bầu quá một nửa nhiều hơn số lượng cần bầu.
Quy chế quy định rõ cách tính kết quả bầu cử trong trường hợp số người đạt số phiếu bầu quá một nửa nhiều hơn số lượng cần bầu, cụ thể: Những người trúng cử là những người có số phiếu cao hơn lấy từ trên xuống cho đến khi đủ sổ lượng cần bầu.
Nếu cuối danh sách trúng cử có nhiều người bằng phiếu nhau và nhiều hơn số lượng cần bầu, thì chủ tịch hoặc đoàn chủ tịch đại hội (hội nghị) lập danh sách những người ngang phiếu nhau đó để đại hội (hội nghị) bầu lại và lấy người có số phiếu cao hơn, không cần phải quá một nửa.
Trường hợp bầu lại mà số phiếu vẫn bằng nhau, có bầu tiếp hay không do đại hội (hội nghị) quyết định.
Phạm Thành Quý- Văn phòng, VKSND tỉnh Bắc Giang
Thông tin tuyển dụng, đấu thầu, thanh lý
