Tòa xác định sai mối quan hệ pháp luật tranh chấp và bỏ quên thủ tục phản tố

Tháng 5 năm 2009 vợ chồng anh Nguyễn Văn Mộc, chị Đồng Thị Toán ở Thôn Sậu, xã N, huyện L, tỉnh Bắc Giang với vợ chồng anh Nguyễn Văn Mậu, chị Nguyễn Thị Hà ở Phố Bằng, xã N, huyện L, tỉnh Bắc Giang có thỏa thuận cùng nhau mua chung chiếc xe ô tô Transico biển kiểm soát 98A- 0968 để vận chuyển hành khách với số tiền 600.000.000 đồng. Theo thỏa thuận thì vợ chồng anh Mậu, chị Hà góp ¼ trị giá xe (150.000.000 đồng), anh Mộc góp ¾ trị giá xe (450.000.000 đồng). Do khi mua xe anh Mộc còn thiếu tiền nên vợ chồng anh Mậu có cho anh Mộc vay 205.000.000 đồng. Tổng số tiền anh Mậu đưa cho anh Mộc đi mua xe là 355.000.000 đồng, các bên thỏa thuận anh Mộc là người đứng tên trong giấy đăng ký xe. Sau khi các bên mua xe và làm xong các thủ tục thì anh Mậu thông báo cho anh Mộc là không chung xe nữa mà để lại toàn bộ xe cho anh Mộc.

Quá trình khai thác xe, vận chuyển hành khách đi tuyến Bắc – Nam, anh Mộc toàn quyền sử dụng xe và tự chịu lỗ lãi. Do việc kinh doanh bị thua lỗ nên ngày 26/6/2010 anh Mộc đã bán xe cho ông Nguyễn Ngọc Phượng ở thôn Thượng Trì Ấp, xã Hoài Thượng, huyện T, tỉnh Bắc Ninh với giá 415.000.000 đồng. Sau khi bán xe, ngày 2/7/2010 anh Mộc đã thanh toán trả vợ chồng anh Mậu 297.000.000 đồng. Vợ chồng anh Mậu, chị Hà yêu cầu vợ chồng anh Mộc, chị Toán phải trả số nợ còn lại 58.000.000 đồng và lãi suất theo quy định của pháp luật kể từ ngày 2/7/2010 đến ngày xét xử sơ thẩm (22/8/2012) là 11.310.000 đồng. Tổng cả gốc và lãi là 69.310.000 đồng. Anh Mộc không đồng ý trả số nợ trên vì cho rằng: việc mua xe là mua chung. Sau khi mua xe xong, vợ chồng anh Mậu mới thông báo không mua xe nữa và không có trách nhiệm gì với anh, việc kinh doanh vận chuyển  chủ yếu là lỗ không có lãi. Do khi anh bán xe bị lỗ 185.000.000 đồng nên vợ chồng anh Mậu, chị Hà cũng phải có trách nhiệm chịu ½ số tiền bị lỗ từ việc bán xe. Căn cứ vào số tiền anh còn nợ vợ chồng anh Mậu, chị Hà, đối trừ vào số tiền bán xe bị lỗ thì anh không còn nợ vợ chồng anh Mậu, chị Hà nữa. Do vậy, anh không đồng ý trả nợ. Tại bản án dân sự sơ thẩm số 20/DS-ST ngày 22/8/2012 của Tòa án nhân dân huyện L đã quyết định: buộc vợ chồng anh Mộc, chị Toán phải trả vợ chồng anh Mậu, chị Hà số nợ gốc còn lại là 59.000.000 đồng và 11.300.000 đồng tiền lãi. Tổng cả gốc và lãi là 69.310.000 đồng. 

  Những vi phạm của Tòa sơ thẩm

Về việc xác định mối quan hệ pháp luật tranh chấp:Theo yêu cầu của nguyên đơn, việc đòi tiền xuất phát từ việc các bên vay nợ nhau.Do vậy, Toà án cấp sơ thẩm đã xác định mối quan hệ pháp luật tranh chấp là quan hệ vay tài sản. Vụ kiện đang tồn tại 2 mối quan hệ pháp luật tranh chấp cần phải giải quyết là quan hệ pháp luật về vay nợ và quan hệ sở hữu chung theo phần. Tuy nhiên, Tòa án cấp sơ thẩm chỉ xác định quan hệ pháp luật mà các bên đang tranh chấp là quan hệ vay tài sản là không đúng, dẫn đến việc áp dụng pháp luật nội dung để giải quyết vụ án không đúng, không đảm bảo được quyền lợi cho bị đơn.

Về thực hiện thủ tục phản tố theo yêu cầu của bị đơn: Trong quá trình giải quyết vụ kiện anh Mộc không đồng ý trả nợ và yêu cầu Toà án giải quyết cả hậu quả pháp lý của hợp đồng sở hữu chung theo phần xuất phát từ việc mua chung xe với vợ chồng anh Mậu, chị Hà. Yêu cầu của anh Mộc được coi là yêu cầu phản tố của bị đơn. Theo quy định tại Điều 178 Bộ luật tố tụng dân sự thì anh Mộc phải nộp tạm ứng án phí và làm các thủ tục như yêu cầu khởi kiện của nguyên đơn để thực hiện quyền phản tố của mình. Tuy nhiên, Toà án sơ thẩm không giải thích, hướng dẫn để anh Mộc thực hiện theo quy định của pháp luật mà vẫn giải quyết yêu cầu của anh Mộc trong cùng một vụ án là vi phạm nghiêm trọng thủ tục tố tụng.

Do có những vi phạm nêu trên, ngày 8/1/2013 Hội đồng xét xử phúc thẩm Tòa án nhân dân tỉnh Bắc Giang đã xử hủy bản án sơ thẩm nêu trên và giao hồ sơ vụ án cho Tòa án nhân dân huyện L giải quyết lại.

  Nguyễn Đức Sơn